اسکیزوفرنی بیمارئی روان پریشانه( پسیکوتیک) با علت ناشناخته و تظاهرات متفاوت است که با علایم مثبت و منفی (نقص ـ deficit) مشخص می‌گردد. اگرچه اسکیزوفرنی یک اختلال شناختی نیست، ولی اغلب باعث نقص‌های شناختی می‌شود. علایم اسکیزوفرنی به شکل سوئی بر تفکر، احساس، رفتار و عملکرد اجتماعی و شغلی تأثیر می‌گذارد.
این بیماری معمولاً مزمن است و دوره‌ای را که شامل یک مرحله پیش‌درآمد (prodromal)، یک مرحله فعال و یک مرحله باقی مانده است، دربرمی‌گیرد. مراحل پیش‌درآمد و باقی‌مانده با شکل‌های ضعیف‌شده علایم فعال مثل عقاید عجیب و تفکر سحرآمیز و نیز نقص در مراقبت از خود و ارتباط‌های بین‌فردی مشخص می‌شود.
اسکیزوفرنی به‌عنوان یک اختلال مغزی شناخته شده، که با اختلال ساختمانی و عملکردی همراه و در مطالعات تصویربرداری عصبی قابل رؤیت است و جزء ژنتیک آن هم در مطالعات دوقلوها مشاهده شده است.
تاریخچه
اسکیزوفرنی برای اولین بار به شکل رسمی توسط روانپزشکی بلژیکی به‌نام بندیکت مورل (Bendict Morel) شرح داده شد که این بیماری را جنون زودرس demence precoce نامید.
امیل‌کرپلین (Emil Kraepelin) که یک روانپزشک آلمانی بود، اصطلاح جنون جوانی dementia praecox را برای گروهی از بیماری‌هائی به‌کار برد که در نوجوانی شروع و به زوال عقل ختم می‌گردد.
یوگن بلویلر (Eugen Bleuler) روانپزشک سوئیسی اصطلاح اسکیزوفرنی را معرفی کرد. هیچ علامت یا نشانه‌ای پانوگنومیک بیماری نیست، بلکه گروهی از یافته‌های مشخص نشان‌دهنده تشخیص می‌باشد. اسکیزوفرنی یک بیماری مزمن، حاد و ناتوان‌ساز است. در حدود یک درصد جمعیت در طول حیاتشان دچار این بیماری میشوند.
شیوع سنی و جنسیتی
• اسکیزوفرنی در مردان و زنان به یک نسبت وجود دارد.
• اسکیزوفرنی غالباً در مردان در سنین پایین‌تر، معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بیست سالگی، بروز می‌کند.
• اسکیزوفرنی عموماً در زنان در سنین بیست یا اوایل سی‌سالگی بروز می‌کند.
• کودکان بعد از 5 سالگی ممکن است دچار اسکیزوفرنی شوند امّا بروز آن قبل از دوران بلوغ بسیار نادر است.
علائم و نشانه‌های اولیه
- معیارهای تشخیصی DSM-IV-TR برای اسکیزوفرنی :
الف ـ علایم مشخصه: دو علامت (یا بیشتر) از علایم زیر که هر یک برای بخش قابل توجهی از زمان در یک دوره یک ماهه وجود داشته باشند. (در صورت درمان موفقیت‌آمیز، کم‌تر از یک ماه)
1. هذیان
2. توهم (مثل توهمات بینائی، بویائی، لامسه و بیش از همه، شنوائی).
3. گفتار درهم‌ریخته (مثل از خط خارج شدن و گسیختگی)
4. رفتار واضحاً در هم ریخته یا کاتاتونیک
5. علایم منفی مثل عاطفه سطحی، ناگوئی، بی‌ارادگی عوارض “منفی” شامل اینهاست:
- احساس بی تفاوتی یا بی احساسی
- ناتوانی در تمرکز کردن و فکر کردن
- اجتناب از تماس با افراد دیگر
- نیاز داشتن به حفاظت
توجه: اگر هذیان عجیب و غریب وجود داشته باشد یا توهم به‌صورت صدائی که در مورد رفتار یا افکار بیمار نظر می‌دهند، یا دو یا چند صدا که با هم صحبت می‌کنند وجود داشته باشد، تنها یک معیار کافی است.
ب ـ اختلال عملکرد اجتماعی / شغلی : از زمان شروع اختلال برای مدت قابل‌ملاحظه‌ای یک یا چند حوزه عملکردی واضحاً به سطحی کم‌تر از میزان قبل از شروع افت کرده باشد، مثلاً در شغل، روابط بین فردی، مراقبت از خود (یا اگر شروع در دوران کودکی یا نوجوانی است، به حد مورد انتظار در دستاوردهای بین‌فردی، تحصیلی یا شغلی نرسیده باشد). عملکرد بین فردی مختل (مثل گوشه‌گیری از اجتماع، سردی و بی‌تفاوتی هیجانی، پرخاشگری، عدم تناسب جنسی).
ج ـ مدت علامت‌های بیماری به مدت 6 ماه به‌طور دائم باقی بماند. که حداقل یک ماه از این 1 ماه باید شامل علایم بیماری (در صورت درمان موفق کم‌تر) از معیارهای الف باشد (یعنی علایم فاز فعال) و ممکن است دوره‌هائی از علایم پیش‌درآمدی و باقی‌مانده را هم شامل شود. در مدت این دوره‌های پیش‌درآمدی یا باقی‌مانده، علامت‌های اختلال ممکن است تنها به‌صورت علایم منفی یا دو یا چند علامت معیار الف به شکل خفیف باشد (مثل عقاید عجیب و تجارب ادراکی غیرمعمول).
د ـ رد اختلال اسکیزوافکتیو و اختلال خلقی: اختلال اسکیزوافکتیو و اختلال خلقی با علایم پسیکوتیک، کنار گذاشته شده باشند. به این ترتیب که: 1. همزمان با علایم فاز فعال بیماری هیچ‌گونه اپیزود افسردگی ماژور، مانیا یا مخلوط رخ نداده باشد یا 2. اگر همزمان با علایم فاز فعال اپیزودهای خلقی رخ داد، مدت کل آنها نسبت به مدت کل دوره‌های فعال و باقی‌مانده بیماری کوتاه باشد.
هـ ـ رد سوءمصرف مواد / وضعیت طبی عمومی: اختلال به‌دلیل اثر فیزیولوژیک مستقیم یک ماده (مثلاً داروی مورد سوءمصرف یا یک داروی طبی) یا یک وضعیت طبی عمومی نباشد.
و ـ ارتباط با اختلال فراگیر رشد: اگر تاریخچه اختلال اوتیستیک یا اختلال فراگیر رشد دیگری وجود دارد، تشخیص اسکیزوفرنی تنها در صورتی اضافه می‌گردد که هذیان یا توهم بارزی به مدت حداقل یک ماه (یا در صورت درمان موفق کم‌تر) وجود داشته باشد.
طبقه‌بندی سیر طولی (تنها پس از حداقل یک سال سپری شدن شروع علایم فاز فعال می‌تواند انجام شود):
ـ اپیزودیک (یا حمله ای ) با علایم باقی‌مانده در بین اپیزودها (اپیزودها با ظهور مجدد علایم پسیکوتیک برجسته، تعریف میشوند) همچنین مشخص کنید اگر همراه است با علایم منفی برجسته.
ـ اپیزودیک بدون هیچ علامت باقی‌مانده در بین اپیزودها (حمله های بیماری)
ـ مداوم (علایم برجسته پسیکوتیک در طول دوره مشاهده وجود دارد). همچنین مشخص کنید، اگر همراه است با علایم منفی برجسته
ـ اپیزود منفرد در بهبود نسبی، همچنین مشخص کنید اگر همراه است با علایم منفی برجسته
ـ اپیزود منفرد در بهبود کامل
ـ الگوئی دیگر با الگوی مشخص‌نشده
علائم زیر که به معیارهای امیل کرپلین معروفند به طور شایع در اسکیزو فرنیا مشاهده میشوند :
• ـ اختلال در توجه و درک
• ـ توهم، به‌خصوص توهم شنوائی
• ـ افکار قابل شنیدن
• ـ تجارب حاکی از تحت نفوذ قرار گرفتن تفکر(مثل تله پاتی)
• ـ اختلال در جریان تفکر، بیشتر از همه شل شدن تداعی‌ها
• ـ اختلال در کارکرد شناختی و قضاوت
• ـ عاطفه سطحی
• ـ رفتار بیمارگون
•- کاهش سائقها وعلائق
• اطاعت‌پذیری اتوماتیک ( بیمار مثل یک ادم آهنی اطاعت پذیر است)
• پژواک‌گوئی، اکوپراکسی (تکرار گفتار و اعمال شخص روبرو)
• کنش‌نمائی
• جنون کاتاتونیک
• استریوتایپی (کارهای تکراری ونمایش مانند)
• منفی‌کاری
• اوتیسم (در خود ماندگی)
• اختلال بیان گفتاری
ادامه دارد.....