تعریف اضطراب:
اضطراب حالتی عاطفی ناخوشایند و مبهمی است که همراه با ترس و فشار و ناراحتی است و با یک یا چند احساس جسمی مانند تپش قلب، تعریق، سردرد و بی قراری همراه می گردد و یا می تواند با حالت عاطفی، رفتاری، ذهنی، روانی و یا درونی بروز کند.
اضطراب از دیدگاه فروید:
از دیدگاه فروید اضطراب به سه نوع تقسیم شده است:
1ـ اضطراب واقعی: هنگامی تجربه می شود که شخصی با خطرات یا تهدیدهای بیرونی مواجه است.
2ـ اضطراب نوروتیک: زمانی بروز می کند که تکانه های (نهاد) موجب تهدید فرد در برابر قطع کنترل های (من) و ظهور رفتارهایی می شود که منجر به تنبیه وی خواهد شد.
3ـ اضطراب اخلاقی: وقــتی ظاهر می شود که فــرد عملی خــلاف وجدان اخلاقی یا ارزش های اخلاقی خویش انجام داده است یا حتی در نظر دارد انجام بدهد و به این دلیل احساس گناه می کند.
ریشه های اضطراب:
اکثر ما هنگام رو به رو شدن با موقعیت های تهدیدآمیز یا فشارزا احساس تنش و اضطراب می کنیم این گونه احساسـات واکنــش های بهنجاری در فشــار روانی است. اضطراب پدیده ای است که به وفور در مرکز آموزشی و تحصیلی دیده می شود و به میزان زیادی نقش در موفقیت آمیز یا ناموافق بودن دانش آموزان دارد.
در این راستا صاحبنظران معتقدند ریشه های بسیاری از اضطراب ها در دوران قبل از تولد وجود پیدا کرده است بسیاری از روانشناسان و پزشکان معتقدند که بسیاری از افسردگی ها و اضطراب ها مربوط است به دوران بارداری مادران، ضربه تولد را علت اولیه اضطراب تلقی کرد و بالاخره روانکاوی، عامل ریشه ای اضطراب در میان کودکان را بر مساله جدا شدن از مادران عنوان کرده اند و نقل کرده اند که ضربه هیجان حاصل از جدایی ها منبع بسیاری از اضطراب ها است که در وجود اشخاص ماندگار می شود.
علل پیدایش اضطراب:
1ـ فردی که مرتکب عملی می شود که با ارزش هایش همخـوانی ندارد و احســاس گناه می کند دچار اضطراب می شود و هرچه عملی بیشتر شود اضطراب بیشتر می شود.
2ـ بر اثر مسائل و شرایط محیط بیشتر در مواقعی که فرد به وسیله دیگران مورد ارزشیابی قرار می گیرد و رفتار فرد تحت کنترل قرار می گیرد اضطراب پدید می آید مانند برگزاری امتحانات و مسابقات.
3ـ توجه زیاد فرد به توانایی های خویش در ارضای انگیزه یا کنترل موقعیت یا ترکیب این دو حالت .
4ـ تعارض می تواند عامل مهمی در پیدایش اضطراب باشد و هم چنین ناکامی منجر به تعارض می شود ناکامی زمانی پدیــد می آید که فرد جهت دست یافتــن به هدفی تلاش می کند ولی به مطلوب خود دست نمی یابد و همین موجب اضطراب می شود.
علائم اضطراب:
1ـ علائم جسمی: آشفتگی چهره و نامرتب بودن وضع ظاهری، به هم ریختن وضع تنفس، لرزش اندام و تشنج و تیک.
2ـ علائم جسمی درونی: ایجــاد اختــلال در دستگاه گوارش، قلب حتی تا مرز سکتــه، بی خوابی که خود عامل شدید اضطراب است.
3ـ علائم عاطفی: حالت یــاس و افسردگی، بغض، کینــه و خشم سریــع و آنی، غم و غصه های بی حساب حسادت به افرادی که از آرامش امنیتی نسبی برخوردارند، ترس شدید همراه با احساس بی دفاعی
4ـ علائم روانی: عدم احساس امنیت به گونه ای که وجود و هستی خود را در معرض خطر می بیند. عدم اطمینان و اعتماد به اطرافیان و در مواردی حتی خودش عدم احساس کفایت و ناامنی از لیاقت و توان و مهارت خود، وسواس و تردید امور.
5ـ علائم زهنی: ضعف حافظه و حتی فراموشی، خیال بافی های مکرر و نگران کننده، ضعف دقت، عدم توان ابداع و اختراع، ضعف ادراک
6ـ علائم رفتاری: بی قراری و بی تابی به گونه ای که نتواند بایستد بنشیند یا دراز بکشد و دائماً در حال جابجایی است، نشان دادن حالات عصبی مثل از جا پریدن یا شنیدن صدای زنگ، اعتراض و پرخاشگری.
درمان اضطراب:
دارودرمانی، رفتار درمانی از طریق حل مساله، درمان شناختی
فرق اضطراب با نگرانی:
نگرانی مربوط به یک موقعیت خاصی است که برای فرد در زمان مشخص پیش آمده است مثل نگرانی از امتحان و پرش و غیره در حالی که اضطراب از یک عاطفه نامشخص شکل می گیرد این گونه نگرانی ها در مورد موضوع های عینی و مشخص است که فرد خود آن را بیان می کند ولی در اضطراب شکل درونی و ذهنی است و فرد علت مشخص برای آن بیان نمی کند.
فرق اضطراب و ترس:
اضطراب دارای موضوع مبهمی است که خود فرد علت آن را نمی داند ولی در ترس شاگردان علتی برای آن بیان می کنند مانند ترس از مار، ارتباط اجتماعی، بیماری، مرگ و غیره.
در واقع اضطراب معلول تخیل ذهنی فرد است بدون علت مشخص اضطراب بعد از مدتی به ناسازگاری های دیگری مثل افسردگی، پرخاشگری، وسواس و غیره منجر می شود.
نظریات در مورد تمایز ترس و اضطراب متفاوت است بعضی از روانشناسان اعتقاد دارند ترس و اضطراب فرد هیجان و واکنش در برابر خطر هستند با این تفاوت که در ترس عامل خطر در خارج است اما در اضطراب عامل خطر مربوط به شرایط درونی فرد است. در اضطراب فرد علت دلواپسی خود را نمی داند درحالیکه در ترس علت شناخته شده است مانند دیدن یک حیوان وحشی، در اضطراب علائم از احساس مبهم در شخصیت وجود دارد مثل بیچارگی و بی یار و یاوری و نیز ترس از دنیایی که هیچ کس او را دوست ندارد و همه دشمن او هستند.
نگرانی مفرط یا غیرواقعی در مورد حوادثی در آینده شکایت های جسمانی مانند دل درد، سردرد و غیره افت تحصیلی، پایین آمدن سطح کارایی و فعالیت های اجتماعی، کم رویی و خجالتی بودن.
توصیه هایی جهت کاستن و کنترل اضطراب:
1ـ در طول سال از یک برنامه زمانبندی شده برای مطالعه استفاده کنید.
2ـ درس هایتان را در طول سال تحصیلی مطالعه کنید و هیچگاه سعی نکنید آنها را روی هم انبار کرده و برای شب امتحان بگذارید.
3ـ برنامه های تفریحی خود را در طول امتحانات کنترل کرده و کمی محدود کنید و از مهمانی رفتن در شب امتحان و حتی چند شب قبل از امتحان خودداری کنید.
4ـ قبل از امتحان توانایی خود را به طور آزمایشی ارزیابی کنید و ببینید چقدر آمادگی برای امتحان دارید.
5ـ پیش از امتحان از ماندن در محیط های بسیار سرد و گرم و شلوغ خودداری کنید.
6ـ از نظر تغذیه از زرده تخم مرغ، لبنیات، غلات، پسته و گردو استفاده کنید.
7ـ پیش از اینکه به سوالات پاسخ دهید خیلی خوب به دستورالعمل و مفهوم سوالات توجه کنید.
8ـ زمان سوالات امتحان را تقسیم کنید ابتدا به سوالات آسان پاسخ دهید و اگر سوالی را ندانستید وقت خودتان را تلف نکنید.
9ـ یک ساعت قبل از امتحان در محل امتحان حاضر شوید.
خلاصه:
مفهوم اضطراب در روان شناسی و به ویژه آسیب شناسی روانی و روانشناسی بالینی از نظر تاریخی مدیون فروید است.
اضطراب یک بی قراری درونی است که حکایت از ترس مبهم و وحشتی نامعین دارد آن چنان که قرار و آرام را از کودک می گیرد. اضطراب یک علامت هشداردهنده است و هر اندازه فرد خلاق تر و آفریننده تر باشد اضطراب بیشتری را تجربه ی می کند. زیرا برای وی احتمالات و امکانات ناشناخته زیادتری وجود دارد. البته بین اضطراب و ترس و نگرانی تفاوت وجود دارد و باید از طرق مختلف آن را حل نمود.
منـابع:
مجـلات پیـونــد
روزنـــامه